Thành phần hàm khung

Sự hiểu biết về thành phần của hàm khung (HK) sẽ giúp cho chúng ta thiết kế một HK chính xác và có hiệu quả.

Nối lớn có dạng hình bản rộng cho hàm trên và hình thanh cho hàm dưới . Nối lớn có công dụng nối các thành phần của HK lại với nhau và đồng thời cũng có tác dụng nâng đỡ cho hàm giả thí dụ như bản nối lớn khẩu cái nhờ diện rộng nên tạo một sự nâng đỡ đáng kể cho hàm giả.

Nối nhỏ là phần đi từ nối lớn đến các mấu tựa hoặc tay móc.

Mấu tựa có tác dụng cung cấp sự nâng đỡ cho hàm giả và phân phối lực nhai lên các răng trụ. Mấu tựa có thể ở mặt nhai của răng cối hoặc ở cingulum răng cửa.

Tay giữ trực tiếp (direct retainer)hay còn gọi là móc hoặc mắc cài (attachment), tay móc nằm dưới vùng lẹm của răng trụ để tạo sức bám giữ cho hàm giả.

Tay giữ gián tiếp (indirect retainer) là mấu tựa lên cingulum của các răng phía trước để chống xoay cho hàm giả khi hàm giả xoay quanh trục nối liền hai tựa mặt nhai. Tay giữ gián tiếp góp phần vào sự vững ổn cho hàm giả khi bệnh nhân nhai các thức ăn dính hoặc hàm giả bị xoay dưới tác dụng của trọng lực.

Bản tiếp giáp (proximal plate) là phiến kim loại tiếp xúc với mặt bên của răng trụ, nó giúp cho hàm giả không bị xoay quanh trục thẳng đứng và hướng dẩn sự lắp đặt hàm giả.

Lưới bám cho nền nhựa nên có đủ độ vững chắc để nền hàm không bị gảy khi nhai, mắt lưới nên đủ rộng để dễ ép nhựa. Lưới cũng là chổ bám cho răng giả.

Hình 1: Hàm khung hàm trên

Hình 2: Hàm khung hàm dưới

Độ lẹm của răng trụ:

Trong trường hợp răng trụ không có độ lẹm để tạo sự bám giữ cho móc, chúng ta có thể dùng mũi khoan kim cương hình cầu cỡ số 6 hoặc hình bầu dục để mài lõm mặt ngoài của răng trụ nơi tương ứng với đầu móc. Chổ lõm sau khi mài cần được đánh bóng để tránh sâu răng. Nếu bệnh nhân sợ bị mài răng thi bạn có thể dùnh một phương pháp khác đó là đắp thêm composite để tạo vùng lẹm. Cả hai cách trên đều hiệu quả như nhau sau khi đầu móc được điều chỉnh.

Bề bản rộng của nối lớn hàm trên có thể làm cho bệnh nhân khó chịu, bạn có thể chọn loại nối lớn hình móng ngựa hoặc hình thanh. Tuy nhiên các loại nối lớn có bề bản hẹp thường không tạo ra sự nâng đỡ tốt cho hàm khung và hậu quả là sự tiêu ngót sóng hàm sẽ nhanh hơn. Sự chọn lựa loại nối lớn tùy thuộc vào sự cân nhắc về lâm sàng và kinh nghiệm sử dụng hàm giả của bệnh nhân.

Trong trường hợp HK không có răng trụ nâng đỡ phía trong ( distal extension) dưới tác dụng của lực nhai, nền hàm giả sẽ bị lún xuống và toàn bộ hàm giả sẽ xoay quanh trục nối hai răng trụ tận cùng. Trong những trường hợp này nên sử dụng các loại móc ngắt lực ( stress release) để tránh các lực xoắn có hại cho răng trụ. Một trong những loại móc ngắt lực là loại móc RPI, đầu móc hình chữ I sẽ di chuyển tới trước và không ép lên răng trụ khi hàm giả bị xoay.

Loại móc đôi có sức bám cao nhưng không có lợi về mặt sinh cơ học vì khi hàm giả chuyển động nó sẽ có tác dụng như một mỏ kềm làm lung lay các răng trụ. Ngoài ra móc đôi không thẩm mỹ vì nó là loại móc đi từ mặt nhai vòng ra phía ngoài nên để lộ nhiều kim loại khi bệnh nhân cười.

BS Việt Minh Chánh